Orga­no­fos­for­ver­binding

Context

Mevrouw Bleyie, van de Partij voor de Dieren, heeft op 24 december 2015 vragen gesteld over organofosfaatverbindingen (OPB’s) naar aanleiding van de publicatie op Nu.nl van resultaten van een Amerikaans onderzoek.

Het artikel geeft aan dat het om een “veelvoorkomende pesticide” gaat.
In het betreffende meerjarig onderzoek is de relatie aangetoond tussen verhoogde (niet-werkgerelateerde) blootstelling aan organosfosfaatmiddelen van kinderen op jonge leeftijd en een verminderde longfunctie.

Soortgelijke effecten waren eerder ook al aangetoond bij volwassenen die beroepsmatig met deze middelen in aanraking kwamen.

Het betreffende artikel is te vinden op: http://www.nu.nl/gezondheid/4176930/verband-tussen-gebruik-pesticide-en-verminderde-longfunctie-bij-kinderen.html

Vraag:

Is bekend wat dit middel is?
Wordt het ook in de Bollenstreek of Boskoop gebruikt en komt het in het water terecht?
Is er gevaar voor de volksgezondheid en of het milieu?

Antwoord:

Het artikel in Nu.nl en de samenvatting van het onderzoek waarnaar gerefereerd wordt, geven niet aan om welke specifieke middelen het gaat en welke mate en manier van blootstelling het betreft. Daarom kan niet nader op dit artikel worden ingegaan.

Ad 1. Organofosfaatmiddelen zijn al jaren bekend bij Rijnland.

Organofosfaatmiddelen (OPB’s) is een ‘oud’ type bestrijdingsmiddel, die in het verleden ook in Nederland (en Rijnland) veel zijn toegepast.

Deze groep gewasbeschermingsmiddelen betreft voornamelijk insecticiden en omvat tientallen verschillende werkzame stoffen. Slechts enkele daarvan mogen nu nog - alleen in specifieke toepassingen - worden gebruikt. De meeste OPB’s zijn echter in Nederland/Europa verboden. De werking van deze middelen is namelijk niet soortspecifiek, maar heeft ook op andere dieren en mensen effect. Sommige van deze verbindingen zijn zelfs gebruikt als zenuwgas. Deze stoffen grijpen in op de werking van het enzym acetylcholinesterase (AChE), welke belangrijk is voor de signaaloverdracht van de zenuwen.

Ad 2. Enkel de toegestane organofosfaatmiddelen mogen binnen Rijnland worden toegepast en worden in het water aangetroffen.

Toepassingen organofosfaatmiddelen[1]

Enkele organofosfaatmiddelen mogen worden toegepast in de agrarische sector.
Aan deze toepassingen zijn wettelijke gebruiksvoorschriften verbonden, waardoor mens en milieu zo goed mogelijk worden beschermd. Toegestane toepassingen zijn:

Tolclofos-methyl: grondbehandeling in de aardappel- en bollenteelt en diverse bedekte teelten;
Pirimifos-methyl: behandeling van ruwe (ongemalen) granen in opslag of bestemd voor opslag (tot eind 2013 ook bolbehandeling in en behandeling van afgesloten ruimten);
Dimethoaat: behandeling bij teelt van bieten en potplanten en bedekte teelt/bloemisterijen (tot eind 2013 ook bij teelt van tarwe en rogge).

Belasting Rijnlands watersysteem1

Of deze middelen ook daadwerkelijk worden toegepast en in welke mate is niet bekend. Aan de hand van nationale berekeningsmodellen (Emissieregistratie) is een schatting gemaakt hoeveel OPB’s in het Rijnlandse watersysteem terecht komt.

Tolclofos-methyl: 1,5 kg (69% glastuinbouw, 22% drift, 9% drainage/uitspoeling);
Pirimifos-methyl: 0,14 kg (87% glastuinbouw, 13% opslagruimten);
Dimethoaat: 0,5 kg (97% drainage, 2% drift, 2% glastuinbouw).

Hoeveel verboden OPB’s nog wordt toegepast (dus illegaal) is uiteraard niet bekend.

Monitoring gewasbeschermingsmiddelen

Rijnland monitort al vele jaren bestrijdingsmiddelen in het water. Daarbij wordt pirimifos-methyl regelmatig in het oppervlaktewater aangetoond, waardoor het water niet aan de doelstellingen voldoet (met name op glastuinbouwmeetpunten; zie rapportages Agrarisch meetnet). Deze stof heeft een strenge waterkwaliteitsnorm, omdat deze zo giftig is.

In 2014 zijn ook tolclofos-methyl en dimethoaat aangetoond, maar niet boven de norm. Andere organofosfaatmiddelen die gemonitord zijn – zoals chloorfenvinfos, ethylazinfos, heptenofos, mevinfos en triazofos - zijn dat jaar helemaal niet aangetoond.

Ad 3. Op basis van de normering en aangetroffen gehalten in het oppervlaktewater is de volksgezondheid niet in het geding. Voor het milieu zijn nog wel zorgen (normoverschrijdingen) m.b.t. pirimifos-methyl.

Het college voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) stelt dat toegelaten gewasbeschermingsmiddelen en biociden veilig zijn voor de volksgezondheid mits gebruikt conform de wettelijke gebruiksvoorschriften. Bij navolging van deze voorschriften wordt ook het effect op het milieu tot het minimum beperkt.

De risico’s voor de volksgezondheid bij de aangetroffen concentraties in het oppervlaktewater zijn verwaarloosbaar. Binnen Rijnland wordt geen oppervlaktewater gebruikt voor drinkwater.

De risico’s van betreffende concentraties OPB’s in het milieu zijn vanwege de redelijke tot goede afbreekbaarheid relatief beperkt cq. tijdelijk, maar ongewenst. Zeker in geval van normoverschrijding zoals met pirimifos-methyl het geval is.

[1] Hierbij zijn alleen de landbouwtoepassingen beschouwd. Dimethoaat zit bijvoorbeeld ook in diverse toegelaten consumentenproducten.