Imida­cloprid had al lang verboden moeten worden

De Partij voor de Dieren in het Hoogheemraadschap van Rijnland vindt het gebruik van imidacloprid op welke manier dan ook ontoelaatbaar! Fractievoorzitter Dick de Vos noemde in de Verenigde Vergadering de veelvoudige overschrijding van de normen zelfs misdadig.

Maar liefst zeven keer eerder, voor het eerst in 2010, bracht de Partij voor de Dieren Rijnland de gevaren van imidacloprid onder de aandacht van het bestuur. In 2012 brachten we, in navolging van de Partij voor de Dieren in Noord Holland het initiatiefvoorstel 'Red de Bij' in; daarnaast vroegen we het bestuur aan te dringen bij de nationale regering op een verbod op het gebruik van imidacloprid. Ook drongen we verschillende malen aan op acties vanwege de zorgelijke hoeveelheid imidacloprid, die via de zuiveringsinstallaties in het oppervlaktewater komt.

Concrete cijfers:

De belasting van het oppervlaktewater door de landbouw was in 2012 136,5 kg, via de waterzuivering (die maar 30% van het imidacloprid in het riool tegenhoudt) kwam 88,7 kg in het oppervlaktewater terecht. Bron: Emissieregistratie. Een zorgelijk ontwikkeling omdat het hoger is dan in 1990 (74,5 kg).

De vraag van de PvdD Rijnland was dan ook terdege te onderzoeken wat de bronnen waren. De kans lijkt reëel dat het vooral op het riool aangesloten kassen zijn. Op de laatste vraag van 28 juni 2014 is tot nu toe geen antwoord ontvangen.

Rijnland deed wat binnen haar mogelijkheden lag, zie de antwoorden op onze vragen, maar de mogelijkheden van waterschappen zijn beperkt tot handhaving van correct gebruik en overleg met de sector landbouw. Wel zal Rijnland bijen- en insectenhotels plaatsen bij nieuwe installaties plaatsen, met bijvriendelijke beplanting. Toelating, of een verbod valt onder de nationale overheid. Dat is een beetje vreemd. Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de waterkwaliteit, maar wanneer uiterst gevaarlijke stoffen voor het waterleven de norm, soms veelvuldig overschrijden, kunnen ze niet optreden, handhaving 'correct gebruik' daargelaten. Een zo grote overschrijding doet twijfelen aan correct gebruik, En wanneer het gebruik wel correct zou zijn dan zorgt eerdere zaadbehandeling er voor dat er toch imidacloprid via groei van zaadbehandelde planten en daarop volgende mineralisatie in het milieu terecht komt.

Imidacloprid, enige informatie

De neonicotinoïde imidacloprid is een systemisch insecticide (een systemisch insecticide komt bij aanwending, dus ook bij zaadbehandeling, terecht in alle delen van de plant, onder anderen ook in het stuifmeel) en wordt gezien als een van de belangrijkste oorzaken van bijensterfte, maar zeker ook van vele andere, niet bestreden, insecten. Het is in water oplosbaar, slecht afbreekbaar, en komt via groei en mineralisatie van plantendelen terecht in grond- en oppervlaktewater. Overschrijding van normen in het water is zeer hoog, vooral in het westen van Nederland. Dit bedreigt ook kleine waterdieren (watervlooien, macrofauna). Vissen worden direct bedreigd bij wat hogere concentraties, indirect via de voedselketen. Recent onderzoek toonde aan dat al bij concentraties in het water beneden de norm insecten etende vogels verdwijnen. Silent Spring revisited. Het RIVM heeft aangedrongen op aanscherping van de norm van 67 naar 8,3 nanogram/liter vanwege de achteruitgang van macrofauna.

Ook landelijk was de Partij voor de Dieren uiterst actief op het dossier, getuige vele Kamervragen en moties. Moties, die vroegen om een onmiddellijk verbod op het gebruik van neonicotinoïden, ook voor particulier gebruik; ze kregen een kamer meerderheid. Het kabinet liet echter in een brief weten dat ze deze wens van de kamer naast zich neer zouden leggen. Daarna was het verder stil in Den Haag. In de EU is het gebruik van imidacloprid verboden voor bloeiende planten, maar in Nederland is 85% van het gebruik uitgezonderd. Imidacloprid is nog het nog steeds een veel gebruikt middel, voor vele doeleinden. Op 18 juli 2014 riep de PvdD op tot een debat in de tweede Kamer. Esther Ouwehand: "Aangenomen moties moeten worden uitgevoerd! En in het geval van imidacloprid is daar meer reden toe dan ooit".

Hoeveel gebruiken we eigenlijk?:

Landbouw totaal 9550 kg (2011); Huisdieren (waaronder vlooienbandjes): 450 kg (2012); Particulier Gebruik (waaronder insecticiden en mierenlokdoosjes): 125 kg (2011) en Professioneel Gebruik 139 kg (2011). Bron: Buzzing Tox, lezing Mieke Hoogendoorn.

Wetenschappelijke publicaties en berichten in kranten en tijdschriften laten niets aan duidelijkheid over: imidacloprid is verantwoordelijk voor de bijensterfte, voor de zorgelijke achteruitgang van kleine waterdieren (macrofauna). En recent werd een verband aangetoond tussen de achteruitgang van insecten etende vogels en de concentratie van imidacloprid in het water. Het artikel haalde het gerenommeerde tijdschrift Nature; en het onderzoek in Nederland werd bevestigd door Canadees onderzoek. Noot: veel insecten, o.a. muggen, dansmuggen, libellen, eendagsvliegen, etc. leven langdurig als larven in het water voordat ze 'uitvliegen' om zich voort te planten. Zij zijn zeer belangrijk voedsel voor vele vogelsoorten. Of de achteruitgang van de vogels komt door doorvergiftiging of simpel door voedselgebrek kwam niet direct uit het onderzoek. Vroege Vogels deed een oproep om producten, die imidacloprid bevatten terug te sturen naar de producent.

Ook de normstelling voor imidacloprid baart zorgen. De MTR (Maximaal Toegestaan Risico, de concentratie waarbij 95% van de soorten beschermd zijn, bedraagt 13 nanogram/liter (1 nanogram is 1 miljardste gram). De MTR is een Nederlandse norm, die ontstaat door onderzoek te verrichten aan de toxiciteit van verschillende soorten uit verschillende compartimenten (algen, waterplanten, watervlooien, kleine waterdieren en vissen), Vreemd genoeg is de Europese norm voor het jaargemiddelde veel hoger: 67 nanogram/liter; de maximaal toegestane concentratie is 220 ng/l. Het RIVM stelde voor om de norm te verlagen tot 8,3 ng/l vanwege het bovengenoemde onderzoek naar de achteruitgang van kleine waterdieren (macrofauna).Overigens werd bij 20 ng/l al een achteruitgang van insecten etende vogels waargenomen (zie alinea hierboven).

Net als er bij klimaatverandering klimaatsceptici zijn, zijn ook hier imidacloprid sceptici. Niet verwonderlijk dat die vooral gevonden worden binnen de sector landbouw. Reactie LTO: 'verbieden van het middel in niet noodzakelijk. het gaat om het veilig gebruik er van. We moeten voorkomen dat residu in het milieu terecht komt'. Dat is kilo's boter op het hoofd. Van Silent Spring, Silent Snow (over DDT) hebben we blijkbaar niets geleerd. LTO streeft naar 'groene gewasbeschermingsmiddelen'. Een grof eufemisme, het zijn en blijven natuurlijk gewoon bestrijdingsmiddelen, die maar 1 doel hebben: doden wat niet gewenst is.

Op 15 juli 2014 nam fractievoorzitter Dick de Vos contact op met zijn medebestuursleden om tot actie te komen, een deel van zijn mail:

"In Rijnland wordt de norm soms duizenden malen overschreden. We hebben er al vaak over gesproken in onze vergadering. Tijdens de laatste VV heeft het college toegezegd strenger te gaan handhaven. Gezien de ernst van dit feit wil ik de alarmbel laten rinkelen en van het college een actieprogramma vragen en daarover maandelijks te rapporteren.".

Daar werd door andere partijen ook over nagedacht en het resultaat was dat Water Natuurlijk samen met de Partij voor de Dieren en Natuurterreinen de volgende vragen formuleerden en in feite om dat actieplan vroegen. Het bestuur heeft de geformuleerde vragen uitgebreid beantwoord.

De PvdD heeft deze vragen mede ondertekend, maar vindt dat de tijd van beleefd vragen en tijd nemen voor onderzoek voorbij is. Het gebruik van neonicotinoïden moet onmiddellijk stoppen, en in afwachting van een landelijk verbod moet op zijn minst de normoverschrijding strenger gecontroleerd en, indien mogelijk, gestraft worden. Dank zij een falende wetgeving en toelatingsbeleid is die grote normoverschrijding helaas niet juridisch strafbaar. Maar het gebruik van systemische insecticiden is moreel en ethisch onaanvaardbaar.