Prestatie indi­ca­toren water­be­heerplan, bureau­rap­por­tages en begro­tingen

Commentaar en aanvullingen op de indicatoren waarop BURAP’s en andere rapportages bestuurlijk gestuurd kunnen worden.
VV: 3 november 2010

Lowie van Liere

In het Tussenbericht Begroting 2011 worden een aantal indicatoren voorgesteld. Deze indicatoren zijn bedoeld om het bestuur inzicht te geven in de stand van zaken met betrekking tot de gestelde doelen in begrotingen, BURAP’s en WBP4. Mijns inziens worden in het stuk doelen, taken en indicatoren door elkaar heen gebruikt wat de duidelijkheid niet bevorderd. Zelfs het opstellen van een plan of het bestrijden van overlast door drijflagen van ondermeer blauwalgen worden als indicator benoemd. Dat is in deze vorm niet bruikbaar voor een bestuurder om het proces te volgen. Vandaar dat ik in de Cie Voldoende Water heb aangeboden commentaar en aanvullingen te geven. En waarom ik? In mijn vorige leven ontwierp en onderhield ik de indicatoren m.b.t. emissies naar oppervlaktewater, belasting van oppervlaktewater en waterkwaliteit van het toenmalige Milieu- en Natuurplanbureau (nu: Planbureau voor de Leefomgeving), resultaten daarvan zijn te vinden in het hoofdstuk Water en Milieu van het Compendium voor de Leefomgeving:
http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/onderwerpen/nl0026-Water-en-milieu.html?i=26

In het ideale geval moet een indicator aangeven:
1. Het uitgangspunt, waar waren we, waar zijn we begonnen. Bijvoorbeeld het tijdstip waarop regelgeving startte.
2. Het doel.
3. Waar zijn we nu.

Een voorbeeld: de nutriëntenconcentratie in grote rivieren (Compendium voor de Leefomgeving)

Aantekening: het doel ( de stippellijn) moet in 2015 (of uiterlijk 2027) bereikt zijn (resultaatverplichting). Volgens de nationale doelen (AMK 2000) de naam zegt het al was er een inspanningsverplichting voor het jaar 2000.

Maar ook een percentage gehaald t.o.v. een doel is bruikbaar. Zie bijvoorbeeld de eerste twee duidelijke indicatoren van Veiligheid.
Wanneer er geen duidelijk doel vastgesteld is kan ook een trend een indicator zijn.
Hieronder volgen de voorgestelde indicatoren en schuingedrukt mijn commentaar erop. Ik heb niet het WBP of andere stukken gescand om nog meer indicatoren te vinden, maar ga ervan uit deze set voldoende is voor het bestuursoverzicht.

INDICATOREN VEILIGHEID
Strategisch doel: inwoners en voorzieningen in het beheergebied beschermen tegen overstromingen. Indicatoren:

1 Operationele voortgang primaire keringen
Bijvoorbeeld: hoeveel is (cumulatief) getoetst of beoordeeld, wat is in planvorming voor verbetering, in uitvoering en hoeveel is gereed; als deel van de totale opgave en kilometers per jaar.
Prima indicator

2 Operationele voortgang regionale keringen
Bijvoorbeeld: hoeveel is (cumulatief) getoetst of beoordeeld, wat is in planvorming voor verbetering, in uitvoering en hoeveel is gereed; als deel van de totale opgave en kilometers per jaar.
Prima indicator

3 Beleid en legger op orde
Bijvoorbeeld: actuele informatie over de toestand van de keringen, toetsing, verbetering en onderhoud toegankelijk in GIS.
Beetje onduidelijk voor mij. Is dit uit de drukken in een hoeveelheid informatie die gereed is in GIS t.o.v. de totale hoeveelheid informatie.

4 Tijdige inspectie en onderhoud
Bijvoorbeeld: er is een actuele lijst van onderhoud n.a.v. inspecties en stormschade, w.o. renovatie en onderhoud van sluizen en kunstwerken.
Het feit dat er een actuele lijst is kun je moeilijk een indicator noemen.

INDICATOREN VOLDOENDE WATER
Strategische doelstelling: voldoende water (niet teveel en niet te weinig) bieden aan de gebruiksfuncties. Indicatoren:

1 Rijnland beheert (passief) het grondwater
Bijvoorbeeld: in 2011 vaststellen Beleidsnota Grondwater.
Indicator zou kunnen zijn een indicatie van het gereed zijn van de Nota en de besluitvorming ervan: bijvoorbeeld besprekingen gaande, x van de y hoofdstukken gereed, concept gereed, gereed voor besluitvorming, vastgesteld …. etc.

2 Rijnland beschikt altijd over actuele peilbesluiten
Is geen indicator. Hoeveel peilbesluiten zijn er c.q. moeten er zijn en hoeveel daarvan zijn actueel.

3 Rijnland voert het peil zoals in het peilbesluit vastgelegd
Bijvoorbeeld: in 2011 komt het in de praktijk gehanteerde peil in 90% van de peilvlakken overeen met het vastgestelde peil.
Die 90% is een doel voor 2011, ik denk dat dit voor ieder jaar zou moeten gelden. Indicator: het percentage peilvlakken waarin het gehanteerde peil overeen komt met het vastgestelde peil. En dan maar kijken of die 90% wordt gehaald. In het beste geval is de indicator dus 100%. En de indicator kan voor ieder jaar gebruikt worden.

4 Tijdstip waarop het Rijnlandse beheergebied voldoet aan de NBW-normen
Bijvoorbeeld mijlpalen in diverse projecten.
Dat lijkt me onduidelijk tijd en mijlpalen worden door elkaar gehaald. Is er een indicator te maken van het aantal gebieden war een NBW opdracht ligt, en in hoeveel van die gebieden de NBW normen zijn gehaald. Daarnaast kun je denken aan het aantal mijlpalen in projecten en het % gehaalde mijlpalen.

5 Rijnland beschikt over een actuele Legger Oppervlaktewateren en een actueel Beheerregister.
Lijkt me evident, maar het is een doel. Indicator kan zijn het aantal wateren dat in de Legger is opgenomen t.o.v. het aantal wateren dat er in opgenomen moet worden. Als alles compleet is zoals de voorgestelde ‘indicator’ suggereert is het antwoord bij mijn indicator 100%.

6 Rijnland neemt het beheer van stedelijk water en het onderhoud van primair water over en rondt de overname van onderhoud van overig stedelijk water af.
Bijvoorbeeld: mijlpalen in diverse projecten.
Dat veronderstelt kennis bij de bestuurder over de diverse projecten. Indicator zou kunnen zijn: hoeveel stedelijk/primair water moet er overgenomen worden en hoeveel is daarvan geëffectueerd.

7 Rijnland voert de schouw uit als onderdeel van de handhaving
Natuurlijk doet Rijnland dat, maar is dit geen indicator. Voorjaarsschouw uitgevoerd, najaarsschouw uitgevoerd met b.v als aantekening het aantal overtredingen, aanzeggingen etc. vermeld en of dat minder of meer was dan in vorige jaren.

8 Tijdstip waarop de Rijnlandse wateren voldoen aan de leggerdiepte: baggeren
Bijvoorbeeld: uitvoering conform de baggernota.
Dat betekent weer dat bestuurders de baggernota grondig moeten kennen, wat bij mij in ieder geval niet zo is. Voorstel: aantal kilometers water dat voldoet aan de leggerdiepte t.o.v. het aantal kilometers dat daar volgens de baggernota aan moet voldoen.

9 Gemaalcapaciteit is conform de norm beschikbaar
Bijvoorbeeld: beschikbaarheid van maalcapaciteit is 90% onder normale omstandigheden en 100% bij calamiteiten.
Goede indicator als de beschikbaarheid als % van die 90% of die 100% wordt weergegeven. Als extra zou je, gezien de regenval van afgelopen maanden, kunnen weergeven hoe vaak en met welke capaciteit extra pompen nodig waren.

INDICATOREN GEZOND WATER
Strategische doelstelling: een watersysteem dat fysisch-chemisch en ecologisch in een goede toestand verkeert. Indicatoren:

1 Maatregelen voor geprioriteerde wateren van het KRW-programma met betrekking tot levend en schoon water.
Ik begrijp niet wat de indicator hier is. Het zou kunnen zijn: welke maatregelen zijn gepland, welk percentage is daarvan gereed, welk percentage is in uitvoering, welke maatregelen zijn nog in de planfase.

1a zou kunnen zijn: een indicator die aangeeft hoe het is gesteld met het halen of de haalbaarheid van de gestelde KRW doelen in de geprioriteerde wateren. Voorbeeld uit de Milieubalans 2009 van het Planbureau voor de Leefomgeving.

2 Vaststellen van fysisch-chemische doelstellingen en ecologische doelen voor de kleinere wateren en het treffen van maatregelen.
WBP4: Ecologische doelen en maatregelen voor geprioriteerde kleine wateren (niet-KRWwaterlichamen) zijn vastgesteld en geprioriteerd in een maatregelenprogramma Gereed 2011)
In 2015 is het maatregelenprogramma voor de geprioriteerde kleinere wateren uitgevoerd.
Indicatoren:
• Gereed zijn c.q. beargumenteerde afwijking van tijdpad van het vaststellen van de doelen en de maatregelen
• Uitvoering van het maatregelen programma, hoeveel van de in 2011 vastgestelde maatregelen zijn geëffectueerd.

3 Monitoren en toetsen van de zwemwaterkwaliteit en het uitvoeren van maatregelen voor de zwemwaterlocaties conform zwemwaterprofielen.
Weergave van de toets zou kunnen zijn: het aantal zwemwateren dat voldoet aan de norm (welke? Zwemwaterrichtlijn, Europese zwemwaterrichtlijn?). Zie ook:
http://www.pbl.nl/balansvandeleefomgeving/landelijk-gebied/kwaliteit-van-het-watersysteem/zwemwaterkwaliteit
M.b.t maatregelen WBP4 zegt: ‘De Europese Zwemwaterrichtlijn stelt eisen voor de formeel aangewezen zwemwaterlocaties. Dit zijn er voor Rijnland 48. Om aan die eisen te voldoen worden uiterlijk in het voorjaar van 2011 zwemwaterprofielen opgesteld, waarin de benodigde maatregelen staan. In 2015 moeten de zwemwaterlocaties aan de gestelde eisen voldoen.
Voorgestelde indicatoren:
• Gereed zijn van de zwemwaterprofielen (2011).
• Stand van zaken m.b.t. de uitvoering van de maatregelen.

4. Bestrijden van overlast door drijflagen van ondermeer blauwalgen
Voorstel; definieer overlast (bijvoorbeeld aantal cellen Microcystis, Microcystine, aantal trichomen Planktothrix, een hoeveelheid chlorofyl, aanwezigheid drijflagen of wat dan ook) in hoeveel wateren (of zwemwaterlocaties) komt dat voor en welk percentage daarvan worden maatregelen genomen. Misschien is het verstandig om deze indicator te beperken tot de aangewezen zwemwateren.

5. Beleid voor het verondiepen van diepe putten onder de nieuwe wet- en regelgeving (Besluit bodemkwaliteit) wordt omgegaan
Eerlijk gezegd begrijp ik niet wat hier staat.

6. Agenderen verziltingproblematiek bij overheden en belangengroepen, onderzoek en maatregelenprogramma voor reductie van kwel en verzilting
Dit zou ik splitsen in 2 indicatoren.
• Het agenderen, hoe vaak is dat aan de orde geweest, subindicator: wat was het effect daarvan.
• Met betrekking tot het maatregelenprogramma: wat is er nodig en wat is er gedaan. Hoe onderzoek in een indicator vast te leggen is mij niet duidelijk.

7. Vispasseerbaar maken van alle boezemgemalen en het visvriendelijk (vispasseerbaar of visveilig) maken van minstens 10% van de poldergemalen
Goede indicator, hoe ver zijn we daar mee, kan voor ieder jaar want het doel moet in 2015 gehaald worden.

8. Aanleggen van natuurvriendelijke oevers inclusief eventuele faunapassages (in KRW-waterlichamen en achterliggend gebied)
Zinvolle indicator, hoeveel kilometer was het doel, hoeveel is aangelegd, hoeveel is aanbesteed, hoeveel is in uitvoering.
Aantal aangelegde faunapassages t.o.v. het aantal beoogde faunapassages.

9. Opstellen en uitvoeren van visstandbeheerprogramma’s
Ik denk dat de bedoeling wel goed is, maar de indicator zou moeten zijn: hoeveel visstandbeheerprogramma’s is het doel (en wanneer moeten die er zijn); hoeveel zijn er opgesteld, hoeveel zijn er in uitvoering.

10. Uitvoeren van het zuiveringsbeheerprogramma
WBP4 zegt hierover:
Het uitvoeren van het zuiveringsbeheerprogramma gebeurt op basis van het Zuivering Beheerplan (ZBP) en betreft regulier werk. In 2009 is het Zuivering Beheerplan (ZBP) opgesteld waarin de missie/visie voor het zuiveringsbeheer is bepaald. In het ZBP zijn missie/visie vertaald naar concrete maatregelen in het zuiveringsbeheer.
En:
Het Zuiveringsbeheerprogramma is operationeel en wordt uitgevoerd (2010-2015)
Het is regulier werk en wordt dus gewoon uitgevoerd als taakstelling, ik kan hier niet zo gauw een indicator voor bedenken.

11. Opstellen van basiszuiveringsplannen
Het WBP zegt hierover (taakstelling!):
In 2015 zijn voor de AWZI's waarvoor dat nodig wordt geacht basiszuiveringsplannen opgesteld.
En
In de planperiode 2010 - 2015 zullen afvalwaterteams van Rijnland afvalwaterplannen opstellen waarbij basisrioleringsplannen en basiszuiveringsplannen zullen worden geïntegreerd.
Voorstel 2 indicatoren:
• Hoeveel basiszuiveringsplannen zijn er nodig en hoeveel zijn er daadwerkelijk opgesteld.
• Hoeveel van die basiszuiveringsplannen zijn er geïntegreerd in de rioleringsplannen.

12. Samenwerken met en controleren van de gemeenten op de terreinen van het rioolbeheer en zuiveringsbeheer
WBP4: Vanaf 2011 voert Rijnland rioolbeheer in vier nader te bepalen gemeenten in het gezamenlijk verzorgingsgebied van DZH en Rijnland
En:
Rijnland heeft in 2011 met drie gemeenten overeenkomsten afgesloten voor permanente samenwerking en in 2015 met zes gemeenten.
Indicator is duidelijk: hoe staat het met deze afspraken.

13. Zuiveren van afvalwater en beheren van zuiveringstechnische werken
Dat doet Rijnland, maar is dat ook een indicator voor het bestuur? Ik zou het maar weglaten.

INDICATOREN BOD
Strategische doelstelling (onder andere): een effectieve en efficiënte organisatie als randvoorwaarde voor het realiseren van de concernbrede doelstellingen. Indicatoren:

1. Omgevingsgerichtheid
Bijvoorbeeld: imago dienstverlening en service Rijnland, te meten met imago- en klanttevredenheidsonderzoeken en met rapportcijfer website.
Goede indicator, zou aangevuld kunnen worden met data omtrent gebruik van het digitale loket, en of dat verandert in de tijd.

2. Kwaliteit van de organisatie
Bijvoorbeeld: intern klanttevredenheidsonderzoek middelen en bestuursondersteuning, bezetting op orde,bedrijfsvergelijkingen op specifieke onderdelen en mijlpalen voor het verbeteren van de organisatie.
Goede indicator, bij het laatste item zou aangevuld kunnen worden hoeveel van die mijlpalen er zijn, en hoeveel daarvan er zijn gehaald.

3. Kosteneffectiviteit
Bijvoorbeeld: kostenreductie (batenvermeerdering en besparingen) en kosteneffectiviteit.
Lijkt me goed

4. Organisatie in control
Bijvoorbeeld: statusrapportages over de opvolging van verbeteracties uit audits, accountantsverklaring, rekenkamercommissie,interne controles, risicomanagement en bedrijfsvergelijkingen.
Lijkt me alweer goed, blijkbaar ben ik wel tevreden over BOD, komt mogelijk omdat ik daar het minste van af weet.

Haarlem, 21 oktober 2010