De otter terug in Rijnland

In januari 2014 is voor het eerst in ruim dertig jaar een levende otter gesignaleerd in het Groene Hart. Dat is niet helemaal waar; in 2011 is er een otter doodgereden bij Hazerswoude, die heeft daarvoor vast ook wel even geleefd. In januari werd eveneens een otter gesignaleerd in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Moeten we daar blij om zijn? JA en NEE!

JA

De otter in de Nieuwkoopse Plassen is hoogst waarschijnlijk afkomstig van de herintroductie in Noordwest Overijssel (2002). Het toont de grote kracht en souplesse van dit prachtige roofdier. Maar mogelijk is de otter afkomstig uit Duitse populaties, dan zijn we helemaal blij, want dan heeft de otter op eigen kracht Rijnland bereikt. Iets wat de eigenzinnige 'herintroduceerders' in 2002 onmogelijk achten. Maar is er niet toch ook een 'Overijsselse' otter ook even naar Osnabrück gezwommen? (De Levende Natuur 108, 199-203 (2007)). En in 2010 is een Duits mannetje bij Doesburg doodgereden.

NEE, en waarom NEE

Even terug naar 2002. Nederland heeft de IUCN (International Union for Conservation of Nature) richtlijnen met betrekking tot herintroductie onderschreven. Daarin staat onder anderen dat de redenen voor het verminderen van de populatie en/of het uitsterven bekend moeten zijn, en weggenomen. Belangrijkste oorzaken van het uitsterven van de otter waren het verkeer, de versnippering van de leefruimte en de giftigheid van het voedsel (met name PCB en aanverwante stoffen die opgeslagen zijn in sedimenten, die dan weer in vis terecht komen).

Overzicht: er zijn iets meer dan 30 otters uitgezet in 2002. In 2013 waren er volgens Alterra zo'n 85 otters in Nederland. De otters verspreidden zich vanuit het uitzetgebied naar andere delen van het land. Dat weten we vanwege het feit dat ze daar doodgereden werden. Van het totaal aantal dood gevonden otters was 87% omgekomen in het verkeer. Eind 2013 waren er 113 otters doodgereden. Nederland heeft de IUCN regels met betrekking tot herintroductie van de otter met voeten getreden.

En nu is er een otter in Rijnland, in de Nieuwkoopse Plassen. Onmiddellijk is daar de roep van de 'herintroduceerders' dat de overheid nu maar eens maatregelen moet gaan nemen om er voor te zorgen dat de otter niet omkomt in het verkeer. Dat hopen wij ook niet, maar die maatregel had eerder uitgevoerd moeten worden. Nogmaals, dat vragen de IUCN richtlijnen bij herintroductie.

In 2009 wenste de burgemeester van Reeuwijk de otter terug in de Reeuwijkse Plassen en voerde actie daartoe in de media. Dank zij acties van de Partij voor de Dieren in Zuid Holland en Rijnland is dat voorkomen. De oorzaak van het verminderen/uitsterven van de otterpopulatie is immers in het geheel niet weggenomen. Omdat er opnieuw otters dreigen te worden uitgezet in het rivierengebied heeft de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Dieren vragen gesteld aan de verantwoordelijke staatssecretaris.

Maar er zijn ook andere bedreigingen dan het verkeer voor de otter in Nieuwkoop. Dat is de giftigheid van het voedsel, de visserij; en de klemmen en verdrinkingsvallen van de muskusrattenbeheerders. Met betrekking tot de giftigheid van het voedsel van de otter heeft Rijnland onderzoek laten doen. 'In 1992 werd de vigerende norm voor PCB in beide plassen (Reeuwijkse- en Nieuwkoopse Plassen) overschreden'. PCB breekt maar zeer langzaam af en vormt mogelijk nog steeds een gevaar. Onderzoek daarnaar is zinvol. In het rivierengebied is vangst van paling en wolhandkrab bedoeld voor menselijke consumptie verboden, vanwege een te hoog gehalte aan dioxine (een van de meest giftige stoffen), maar weet een otter dat? En die eet nog wel wat meer paling en wolhandkrab dan mensen.

Met betrekking tot visserij en muskusrattenvangst heeft de Partij voor de Dieren het bestuur van Rijnland vragen gesteld.

We hopen op een goed leven voor de otter in Rijnland, maar:

• het Natuurnetwerk Nederland (in de wet heet dat de Ecologische Hoofdstructuur) is verre van af
• van de Natte As, die natuurgebieden van Friesland tot Zeeland met elkaar verbinden, is eveneens nog niet echt veel terecht gekomen. Noord Holland is een van de weinige provincies die besloten heeft, naar aanleiding van een motie van de Partij voor de Dieren, die af te maken en andere provincies daartoe op te roepen.
• goede onderdoorgangen bij wegen zodat de otter niet de weg op hoeft ontbreken nog steeds.
• de giftigheid van het voedsel voor de otter is niet geheel bekend, en dan geldt toch het voorzorgprincipe.
• stopgrids (dat zijn ringen aan het begin van de fuik, die otterdoorgang verhinderen) in fuiken van vissers. Rijnland antwoordde op onze vragen dat Natuurmonumenten de afgelopen week afspraken met de vissers in het gebied hebben gemaakt om te voorkomen dat de otter ongewild in fuiken terecht komt. Ook de nationale pers besteedde hier aandacht aan.
• voorzorgsmaatregelen van de muskusrattenbeheerders. Rijnland antwoordde op onze vragen dat de musksurattenbeheerders al enige jaren met stopgrids werken. Ook zijn er regelmatig contacten tussen de muskusrattenbeheerders ende beheerde van het gebied (Natuurmonumenten) met betrekking tot de plaats en de te gebruiken vangmiddelen. Het antwoord van Rijnland vind je hier. Helaas zijn de genoemde otterringen of stopgrids niet 100% veilig. Op 31 oktober 2013 overleed een jonge otter in een muskusrattenval, die beschermd was met zo'n ring. En op 27 januari 2014 overleed een otter in een klem bedoeld voor muskusratten.

Otter, welkome gast in Rijnland, het ga je goed; maar we moeten je wel beter behandelen dan tot nu toe gebeurd is. En laten we dat niet meer overlaten aan de propagandisten van herintroductie. Zij hebben andere belangen dan de otter. Ook een prachtig roofdier als de otter zou rechten moeten hebben.

Op 12 februari 2014 twitterde boswachter Martijn van Schie: "Hoor net dat er een dode otter is gevonden langs de A12 bij Gouda". Dat werd bevestigd in de krant op 13 februari 2014. Even leek het alsof de otter weer uit Rijnland was vedwenen. Maar de 'Nieuwkoopse' otter werd op 17 februari gespot door een cameraval, en is dus nog in leven.